Franse Empire pendule, voorstellende Orpheus, ca. 1815

Deze Franse Empire pendule, gemaakt rond 1815, is een prachtig voorbeeld van 19e-eeuws horlogemakerskunst. Het uurwerk is uitgerust met een achtdaags gaandwerk met ankergang en een slagwerk dat op het hele uur voluit en op het halve uur enkel slaat. De wijzerplaat is gesigneerd door de Parijse horloger Le Sieur à Paris, met Romeinse cijfers voor de uren en Arabische cijfers voor de minuten.

Ontwerp en Materialen

De pendule is geplaatst op een rechthoekige basis van gepatineerd brons, gedragen door vier poten in de vorm van leeuwenklauwen en acanthusbladen. De voorzijde van het basement is voorzien van een plaquette in vuurverguld brons met een reliëfvoorstelling van Orpheus in de onderwereld. De zijden van het basement zijn versierd met ornamenten in de vorm van een lier binnen een lauwerkrans.

Bovenop de basis staat een rechthoekig klokhuis in de vorm van een klassieke tombe, waarop een gepatineerd bronzen sculptuur van de treurende Orpheus is geplaatst. Orpheus houdt in zijn linkerhand een lauwerkrans en draagt op zijn rug de lier, beide uitgevoerd in verguld brons. Een gepatineerd bronzen sluier is over het klokhuis gedrapeerd, met een fraaie afhang aan de linkerzijde. Onder de lunet is het front van de klok gedecoreerd met een guirlande van bladeren en bloemen, die aan linten hangt tussen twee omgekeerde toortsen. Boven de lunet zijn twee gevleugelde slangen zichtbaar.

Mythologische Verbeelding

Op deze pendule worden twee afbeeldingstradities van de mythe van Orpheus en Eurydice gecombineerd. Ten eerste zien we op de reliëfplaquette een uitbeelding van Orpheus die Eurydice probeert terug te krijgen uit de onderwereld. Orpheus was een legendarische Thracische dichter die beroemd was om zijn lierspel waarmee hij zelfs wilde dieren kon betoveren. Hij trouwde met de bosnimf Eurydice, maar tijdens hun bruiloftsfeest werd zij gebeten door een adder en stierf. Op zoek naar zijn bruid daalde Orpheus af in de onderwereld waar hij de driekoppige hellehond Cerberus betoverde met zijn lierspel waarna hij door kon dringen tot Hades; de god van de onderwereld. Met zijn muziek overtuigde Orpheus Hades ervan hem zijn bruid terug te geven om haar mee terug te leiden naar de bovenwereld. Hades stelde slechts één voorwaarde; Orpheus mocht Eurydice voorgaan naar boven, maar tot zij het ochtendlicht bereikt hadden mocht hij niet eenmaal naar haar omkijken. Onderweg stelde Orpheus vragen om haar te begeleiden en om te horen dat zij hem inderdaad volgde. Eenmaal antwoorde zij niet direct. Uit angst dat zij hem niet gevolgd was keek Orpheus over zijn schouder, om erachter te komen dat zijn bruid hem gewoon gevolgd was, maar ook dat hij door het breken van zijn belofte haar nu voor altijd verloren was.

 Op de plaquette is een gedeelte van dit verhaal als volgt afgebeeld; links zien we hoe Orpheus de driekoppige Cerberus passeert en door Amor naar Hades geleid wordt. Rechts wordt de gesluierde Eurydice door een putto met brandende toorts naar Orpheus begeleid.

 De gepatineerd bronzen figuur naast het klokhuis toont Orpheus die na het definitieve verlies van zijn geliefde tot zijn dood bleef treuren. Op het klokhuis staan attributen die geassocieerd worden met de dood, zoals de omgekeerde toortsen en de kronkelende slangen die Eurydice vasthouden in de onderwereld.

Horlogemakersgeschiedenis

Dit uurwerk is vervaardigd door de Parijse horloger Lesieur, die actief was in Parijs van 1812 tot 1820 en opnieuw van 1830 tot 1850. Hoewel er weinig bekend is over Lesieur, zijn er veel uurwerken met zijn signatuur gedocumenteerd. De bronzen elementen zijn toe te schrijven aan Louis-Isodore Choiselat (1784-1853), die samen met Lesieur werkte. Choiselat-Gallien kreeg veel opdrachten uit adellijke en koninklijke kringen en zijn reputatie als bronzier maakte hem een belangrijke speler in de horlogemakerswereld van die tijd.

Specificaties

Afmetingen: hoogte 69 cm; breedte 44 cm; diepte 17 cm;

Materiaal: gepatineerd en verguld brons, emaille wijzerplaat

De wijzerplaat is gesigneerd: Le Sieur à Paris

De bronzen toegeschreven aan: Choiselat-Gallien

Literatuur: Tardy, Dictionnaire des horlogers Français, p. 411

Beschikbaarheid

Dit zeldzame object is een van de unieke stukken in de collectie van Broess Antiques. Neem contact met ons op voor meer informatie.